Billiards là một trò chơi cũng như một môn thể thao. Quan trọng không phải là cách bạn nhìn nhận nó, mà là mỗi người chơi có thể tìm thấy những gì họ đang tìm kiếm.
Billiards có thể chơi để giải trí với bạn bè. Nó cũng có thể được chơi nghiêm túc hơn khi người chơi tập luyện để cải thiện thành tích của mình. Hoặc billiards có thể được coi là một nghệ thuật hoặc là một môn thể thao cạnh tranh, yêu cầu tập luyện liên tục.
Billiards phát triển những phẩm chất như tập trung, nỗ lực, tự kiểm soát và kiểm soát cảm xúc, suy nghĩ, logic, trí nhớ hình ảnh, sự linh hoạt của cơ thể và ngón tay, tính kiên trì và khiêm tốn, và cả một số khiếm khuyết như chủ nghĩa cá nhân và ích kỷ.
Môn thể thao này có thể khó hơn những môn thể thao khác như bóng đá hay chạy, nhưng nỗ lực, sự hy sinh và tập luyện cần thiết để học billiards cũng như bất kỳ môn thể thao nào khác. Billiards có tính đa dạng về các bộ môn, đặc biệt là ở bida Pháp, với độ phức tạp khá lớn.
Tìm kiếm sự thành thạo trong billiards là một nhiệm vụ rất khó khăn, yêu cầu nhiều năm lao động chăm chỉ. Bất kể bạn chơi billiards như thế nào, liệu nó có được coi là một trò chơi hay một môn thể thao, dù đó là bida Pháp, bida Mỹ, bida Anh, bida Ý hoặc bida khác, tất cả những người chơi đều có một điểm chung: niềm đam mê được kích thích bởi niềm vui của trò chơi.
Bida được chơi theo cặp trên một bàn bida với các quả bóng và một cơ bida. Bàn bida là một bề mặt phẳng, được làm bằng những tấm đá phiến đặt trên một khung được gắn trên chân. Bề mặt này được bao quanh bởi các thành băng được làm bằng cao su ở phía trong.
Bề mặt thành cao su được phủ bằng vải, thường là màu xanh. Các quả bóng, số lượng, kích thước và trọng lượng của chúng thay đổi tùy theo loại bida được chơi, được đặt trên bề mặt chơi. Các thành băng cao su cho phép chúng nảy và ở lại trên bàn.
Cơ bida được người chơi sử dụng để đưa các quả bi chuyển động, với mục đích phụ thuộc vào loại bida đang chơi. Cơ bida là một dậy dài, thường được làm bằng gỗ. Khoảng 150 cm dài, thường được chia thành hai phần, được vặn vào nhau.
Ở đầu đuôi, ở phía mảnh, là một miếng da nhỏ gọi là “đầu cơ”. Trọng lượng, cân bằng, độ dài, loại gỗ, tính linh hoạt, kích thước đầu cơ khác nhau tùy theo loại bàn bida. Do đó, có nhiều loại bida, những loại chính là bida Pháp (carom), bida Mỹ (pool), bida Anh (snooker) và bida Ý (5 quả).
1. Bộ môn Bida Carom hay Bida Phăng
Bida Pháp ( hay ở Việt Nam gọi là bida phăng, xuất phát từ France là nước Pháp ) được chơi trên một bàn không có lỗ và ba quả bóng, hai quả màu trắng và một quả màu đỏ. Người chơi phải sử dụng cơ bida để đánh quả cơ của mình để đụng vào hai quả bóng còn lại.
Quả bi chủ của người chơi và quả bi chủ của đối thủ được xác định từ đầu và giữ nguyên cho đến hết trò chơi. Khi bi chủ của người chơi đánh trúng hai quả bóng kia, điểm được ghi. Khi ghi điểm, người chơi được giữ lượt và có thể tiếp tục chơi. Khi không ghi được điểm, đối thủ được giữ lượt.
Có nhiều cách chơi khác nhau với độ khó tăng dần, bao gồm: chơi tự do, chơi 47/1, chơi 71/2, chơi khung 47/1, chơi với băng, chơi ba băng và chơi nghệ thuật. Mỗi trò chơi này đều có những quy định khác nhau, nghiêm ngặt hơn hoặc không nghiêm ngặt hơn so với quy định cơ bản về điểm số.
2. Bộ môn Bida Lỗ
Bida pool được chơi trên một bàn cơ có sáu lỗ, trong đó bốn lỗ ở góc của bàn và hai lỗ ở giữa hai đường sắt lớn. Trò chơi được chơi với một quả bóng cơ và mười lăm quả bóng đánh số, tất cả đều có màu sắc và hoa văn khác nhau. Ở đầu trò chơi, mười lăm quả bóng được sắp xếp theo một trật tự nhất định và được nhóm lại với nhau thành hình tam giác. Người chơi sử dụng cơ bida của mình để đánh quả bóng màu vào ít nhất một lỗ. Nếu anh ta thành công, người chơi giữ tay và có thể tiếp tục chơi.
Có nhiều cách để chơi bida pool: Trong trò chơi 8 bóng, một người chơi phải đánh các quả bóng có màu sắc “đặc biệt” vào lỗ, trong khi người chơi thứ hai phải đánh các quả bóng có màu sắc “sọc”. Ngay khi người chơi đã đánh vào tất cả các quả bóng của mình, anh ta phải đưa quả bóng số 8 vào một trong các lỗ để thắng trò chơi.
Trong trò chơi 14/1, người chơi có thể đánh vào bất kỳ quả bóng nào, theo bất kỳ thứ tự và vào bất kỳ lỗ nào. Anh ta giữ tay trong khi đánh vào các quả bóng. Anh ta lặp lại quá trình cho đến khi chỉ còn một quả bóng duy nhất còn lại để đánh vào lỗ. Nếu thất bại, tất nhiên đối thủ sẽ tiếp tục. Khi chỉ còn một quả bóng trên bàn, 14 quả bóng khác được trả về vị trí khởi đầu của chúng, theo hình tam giác. Người chơi có tay tiếp tục đánh vào các quả bóng trên bàn cho đến khi chỉ còn một quả bóng duy nhất còn lại, và tiếp tục như vậy. Mỗi quả bóng đánh vào lỗ đều được tính một điểm. Người chiến thắng là người đạt được số điểm được đặt ra ở đầu trò chơi.
Trong trò chơi 9-ball, đầu tiên chín quả bi được đặt ở vị trí ban đầu của chúng. Người chơi phải đưa chúng vào lỗ theo thứ tự số, bắt đầu từ số 1, sau đó đến số 2, và cứ tiếp tục như vậy. Bi của người chơi phải đụng vào quả bi có số thấp nhất trước. Người chiến thắng của trò chơi là người đưa quả bi số 9 vào lỗ đầu tiên. Sau này đã nâng lên 10 bi với luật chơi tương tự.
Trong bida Mỹ, còn có một môn nghệ thuật gọi là Trickshot. Đó là về việc thực hiện những thủ thuật ngoạn mục. Người chơi được đánh giá theo độ khó của vị trí, thành công hoặc thất bại của mình, và màn trình diễn cho khán giả. Người chiến thắng là người có số điểm cao nhất.
3. SNOOKER hay Billiards Anh
Snooker, được biết đến là bi-a Anh, là một môn thể thao được chơi trên một bàn tương tự như bi-a Mỹ, nhưng lớn hơn rất nhiều.
Bàn snooker dài gần 3,8 mét và có 6 lỗ được đặt ở bốn góc và ở giữa hai băng ngắn. Trò chơi này sử dụng một quả bóng trắng, mười lăm quả bóng đỏ và sáu quả bóng màu (vàng, xanh lá, nâu, hồng, xanh dương và đen).
Những quả bóng snooker nhỏ hơn so với những quả bóng sử dụng trong bi-a. Mục đích của trò chơi là đánh tung một quả bóng để đẩy một quả bóng khác vào lỗ. Khi một quả bóng được đánh vào lỗ, người chơi được tiếp tục lượt đánh và có quyền đánh một quả bóng khác.
Người chơi bắt buộc phải đánh vào lỗ một quả bóng đỏ và sau đó đánh vào lỗ một quả bóng màu. Miễn là vẫn còn quả bóng đỏ trên bàn, quả bóng màu sẽ được lấy ra khỏi lỗ và đưa trở lại vị trí ban đầu. Ngay khi tất cả các quả bóng đỏ đã được đánh vào lỗ, các quả bóng màu phải được đánh vào lỗ theo một thứ tự cụ thể.
Mỗi quả bóng đỏ đánh vào lỗ đều được tính là một điểm. Các quả bóng màu có giá trị khác nhau tùy thuộc vào màu sắc của chúng. Khi một loạt các quả bóng được đánh vào lỗ, trọng tài sẽ tính tổng số điểm tương ứng. Người chiến thắng là người đầu tiên đạt đến số điểm được thiết lập ở đầu trò chơi.
LỊCH SỬ VÀ PHÁT TRIỂN CỦA BIDA
Sự đa dạng của các cách chơi bida ở các vùng khác nhau trên lục địa chúng ta dẫn đến niềm tin rằng nhân tố chung của trò chơi bida đã được chơi trong các cuộc Thập tự chinh, từ thế kỷ 12 đến 14.
Ban đầu, bida được chơi trên mặt đất với các quả bóng, vòng và que uốn cong. Vào thời điểm đó, bida rất phổ biến và được tập luyện bởi mọi người trong hầu hết các ngôi làng. Các phụ kiện tương tự của chúng gợi ý rằng trò chơi bida và croquet có nguồn gốc chung.
Niềm khao khát để chơi trong nhà, tránh khỏi thời tiết và mọi mùa đã đưa trò chơi này vào trong nhà. Thực tế, vào cuối thế kỷ XV, nó đã được đặt trên một bàn, mô hình đầu tiên được biết đến, có nguồn gốc từ năm 1469, được ghi nhận cho thợ tủ kỹ Henri de Vigne, người thiết kế và sản xuất nó theo yêu cầu của vua Louis XI cho nơi ở yêu thích của ông tại Paris, tại Château de la Bastille.
Ở Paris, như ở hầu hết các thành phố lớn của Pháp, bida trên bàn đã nhập vào những phòng hội nổi tiếng nơi nhân dân và quý tộc giao lưu, cũng như một số lượng nam giới và nữ giới bình đẳng tham gia thi đấu. Xem xét thành công của bida trên bàn, các vua của Pháp trong thế kỷ 16 và 17 đã ban luật cho phép tăng số lượng bàn trả tiền. Các bàn cổ điển, được khắc hoạ và trang trí nghệ thuật, các kiệt tác của các nghệ nhân và đồng nghiệp, phản ánh các phong cách, vẫn trang trí trong các bảo tàng, theo sau les và các khu dân cư thượng lưu, giữ kỷ niệm của những người nổi tiếng đã cúi đầu trên chúng để tìm sự giải trí, vui chơi và quên đi.
Tất cả các vua của Pháp từ Louis XI, nhiều quốc vương nước ngoài, giáo hoàng, các nhà lãnh đạo, nghệ sĩ, nhà văn đều đã chơi bi-da. Lịch sử, thực sự, đã gặp gỡ bàn bi-da rất nhiều lần. Nhờ vào các nhà du khách, nhà khám phá, đại sứ hoặc nhà chinh phục mang nguyên tắc này trong hành lý của họ, trò chơi này sẽ quyến rũ toàn bộ châu Âu, châu Mỹ và châu Á trong vòng không đầy hai trăm năm.
Theo cảm hứng và trí tưởng tượng của người chơi, bi-da và các quy tắc của nó sẽ trải qua các sự thích nghi khác nhau tương ứng với phong tục tập quán của các xã hội mà nó được thành lập. Những chiếc vòng hoặc chuyền bóng được thay thế bằng một số lượng chân không đổi, các túi trước đây được gọi là belouzes hoặc blouses được lắp đặt, số lượng quả bi sử dụng và kích thước của các bàn là có thể thay đổi, mỗi quốc gia và mỗi khu vực xác định các đặc thù riêng của mình.
Từ năm 1820 đến 1850, khi ngà voi đã được thay thế bằng sồi để sản xuất bóng, các phát minh thú vị tiếp nối nhau, thay đổi vật liệu sử dụng và cách thức chơi bi-a được cách mạng hóa. Trong số các biến đổi này, một trong những thay đổi đầu tiên và phổ biến nhất là thay đổi đối với công cụ mà người chơi sử dụng để điều khiển bóng. Công cụ này được gọi là “cơ bi-a” (nghĩa là “mảnh gỗ cong”) và trở thành tên gọi của đồ đạc và trò chơi. Sau đó, công cụ này trở thành “lacrosse”. Cán gậy cong đã được bỏ đi để thay bằng một cây gậy thẳng gọi là “đuôi”, giúp phát triển kỹ thuật chơi game đáng kể.
Năm 1823, một sĩ quan của quân đội hoàng gia tên là Mingaud, đã chuyển sang cuộc sống dân sự với vai trò là huấn luyện viên bi-a, ông đã tưởng tượng và thực hiện chiếc “đầu gậy” (một miếng đệm nhỏ làm bằng da) được gắn vào đầu cơ.
Phát minh đầu gậy và sử dụng “lơ” (thường là phấn xanh bôi trên đầu gậy) đã cho phép tăng số lượt quay của quả bóng và thực hiện được kỹ thuật “draw” mà trước đó không thể làm được.
Các kỹ thuật viên của Brunswick & Company tại Mỹ đã thay thế các bề mặt chạy, thường được làm bằng gỗ và hiếm khi là đá, bằng những bề mặt được làm bằng đá muối dày, được mài đánh cẩn thận.
Năm 1853, Marc Phelan, một vận động viên và nhà nghiên cứu, đã phát hiện và phát triển dây cao su đàn hồi thay thế viền da trên các chiếc đồ đạc cổ nhất. Hầu hết các bàn, trong đó có hầu hết các bàn trần, sẽ được phủ bằng một tấm vải màu xanh lá cây được dệt mịn, giúp việc lăn bóng dễ dàng hơn và giảm tiếng ồn.
Tuy nhiên, các bàn bi-a không hoàn thành quá trình biến đổi của chúng cho đến năm 1925, khi các thiết bị sưởi điện đã thay thế nghi thức truyền thống của việc thắp đèn lồng, đèn dầu và sau đó là đèn gas để loại bỏ độ ẩm từ tấm vải.
